رهبر دینی قزاقستان کسیت؟

اسلام در دست چه کسی است، یا چه کسی رهبری دین را در قزاقستان بر عهده دارد؟

به نظر می‌رسد که مقاله با عنوان "اصلاحات رادیکال در اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  مورد نیاز است.  دادخواستی راه اندازی شد که البته این دادخواست عمومی "رد شد"، حتی آتئیست‌های سرسخت را به تامل درباره نقش دین در جامعه قزاقستان انداخته است.

نویسندگان دادخواست پیشنهاد اصلاحات رادیکال در اداره معنوی مسلمانان قزاقستان (DUMK) را داده‌اند، زیرا معتقدند که "سیاست‌ها و دستورالعمل‌های تبلیغی اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK، یکپارچگی جامعه را مورد هدف و انتقاد قرار می‌دهد، قوانین دولت سکولار را نقض می‌کند و افراط‌گرایی مذهبی را در جامعه ترویج می‌دهد".

اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  یک نهاد مذهبی مسلمانان قزاقستانی است که توسط مفتی اعظم رهبری می‌شود و در مجامع اداره معنوی انتخاب می‌شود. این مقام و خود اداره در ژانویه ۱۹۹۰ تأسیس شد.

تاریخچه

در این مقاله تصمیم گرفتیم صفحات تاریخ معاصر را ورق بزنیم و به یاد بیاوریم که چه کسانی فعالیت اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  را رهبری ‌کردند، یعنی مسئول تبلیغ اسلام، حفظ وحدت مسلمانان قزاقستان و حل مسائل مذهبی بودند.

اولین مفتی اعظم در اولین مجمع مسلمانان منطقه ترکستان در سال ۱۹۰۶ انتخاب شد. تقریباً ۱۰۰ نماینده در این گردهمایی در وِرنی حضور یافتند.

تقریباً نیم قرن بعد، در سال ۱۹۴۳، اولین مجمع مسلمانان آسیای مرکزی و قزاقستان در تاشکند برگزار شد. هیئت قزاقستانی را شیخ عبدالغفار شمس الدینوف (۱۹۵۳-۱۸۸۴) رهبری کرد. در این مجمع، اداره معنوی مسلمانان منطقه ایجاد شد و مفتی اعظم - ایشان باباخان عبدالمجیدخان (۱۹۵۷-۱۸۵۶) - انتخاب شد.

در قزاقستان، یک قاضی القضات ایجاد شد و شمس الدینوف به عنوان قاضی منصوب شد.

از سال ۱۹۵۲ تا ۱۹۷۲، مسلمانان قزاقستان توسط سعدواقاس گیلمانی (۱۹۷۲-۱۸۹۰) و از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۹ توسط حاجیا حاجی رهبری ‌شدند. در سال ۱۹۹۰، در اولین مجمع مسلمانان قزاقستان، یک مفتی مستقل ایجاد شد که بعداً به اداره معنوی مسلمانان قزاقستان تبدیل شد.

رتبک قاضی

پس از این، رتبک نیسانبایف به عنوان مفتی اعظم انتخاب شد.

وی با درجه عالی از دانشگاه لیبی در سال ۱۹۷۵ فارغ‌التحصیل شد و پس از بازگشت به وطن، به ساخت و ساز پرداخت. گفته می‌شود که ۶۸ مسجد با مشارکت او ساخته شده است. همچنین رتبک قاضی از جمله مبتکران ایجاد اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  بود.

وی به هفت زبان، از جمله عربی، انگلیسی و آلمانی، تسلط کامل داشت و پس از تصدی ریاست هیئت مدیره اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK، توجه زیادی به سواد دینی داشت و به آموزش دینی ‌پرداخت. او ۶۰۰ امام را که در ترکیه و مصر تحصیل کرده بودند، آموزش داد. مفتی رتبک قاضی نویسنده ۱۵ کتاب است.

به ابتکار و با مشارکت او، قرآن به زبان قزاقی ترجمه شد و در سال ۱۹۹۱ در ۲۰۰ هزار نسخه منتشر شد.

در دومین مجمع مسلمانان قزاقستان در سال ۱۹۹۲، برای حفظ مقام خود، رتبک مجبور شد امتیازاتی بدهد و انتخاب مفتی را به صورت مادام العمر لغو کند.

در حال حاضر، اولین مفتی قزاقستان ۸۴ ساله است و در ایسیک در نزدیکی آلماتی زندگی می‌کند، به عنوان امام در مسجد محلی خدمت می‌کند و اسب‌های اصیل پرورش می‌دهد. در سال ۲۰۲۰، رئیس جمهور توقایف او را به نشان "پاراسات" مفتخر کرد.

ابسطر قاضی

در ژوئن ۲۰۰۰، در سومین مجمع مسلمانان قزاقستان، ابسطر دربیسالی به عنوان مفتی انتخاب شد ...

این عضو سابق حزب کمونیست اتحاد شوروی، با نقض اساسنامه اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK، به مقام عالی رسید - او ۱۰ سال سابقه کار در سازمان‌های مذهبی را نداشت.

با این حال، دربیسالی پروفسور و دکتری در رشته فلسفه، به مدت ۱۳ سال ریاست این اداره را بر عهده داشت. ابسطر قاضی یک شرق‌شناس، دین‌شناس، ادبیات‌شناس، نویسنده و منتقد است و بیش از ۶۰۰ اثر علمی نظری و عملی در زمینه زبان و ادبیات عربی، تاریخ و فرهنگ، مسائل دوران باستان، ادبیات قزاقی، روابط معنوی با کشورهای مسلمان شرقی، تاریخ اسلام و غیره دارد.

ابسطر قاضی کتیبه‌های آرامگاه احمد یسوی را ترجمه و بررسی کرده است. وی آثار ابوالقاسم، اسماعیل الجوهری، ابراهیم اسحاق، برهان الدین احمد را که در قرون ۱۰ تا ۱۸ زندگی می‌کردند، بررسی کرده است.

دربیسالی رئیس بخش قزاقی-عربی انجمن دوستی قزاقستان با کشورهای خارجی بود. او عنوان "پروفسور افتخاری" دو دانشگاه خارجی و ۱۲ دانشگاه قزاقستان را دارد و عضو آکادمی بین‌المللی علوم قاهره است. ابسطر قاضی دربیسالی در ژوئیه ۲۰۲۱ در سن ۷۴ سالگی درگذشت.

ارجان قاضی

ارجان  مالگاجولی مایامروف به مفتی انتخاب شد که به خاطر مبارزه با امامان بی‌سواد به یاد می‌آید. او در سال ۱۹۷۲ در استان قزاقستان شرقی متولد شد، از دبیرستان فارغ‌التحصیل شد و در ارتش خدمت کرد. در سال ۱۹۹۳، وارد دانشکده حقوق دانشگاه اسلامی الازهر در مصر شد. او در مجموع ۱۳ سال به مطالعه تاریخ اسلام پرداخت.

در سال ۲۰۱۳، پس از کسب مقام مفتی اعظم، به مدت دو سال گواهینامه امامان را بررسی کرد و سطح تحصیلات آنها را تعیین کرد.

او مبتکر پروژه "۵۰۰ امام باسواد معاصر" شد. هدف این پروژه، تربیت امامانی است که به طور همه‌جانبه توسعه یافته، از نظر سیاسی آگاه و قادر به کار با مردم باشند.

به پیشنهاد وی، اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  سال ۲۰۱۴ را "سال دین و سنت‌ها" و سال ۲۰۱۶ را "سال ادیان و میراث تاریخی" اعلام کرد.

در حال حاضر، مایامروف در دانشگاه فرهنگ اسلامی "نور مبارک" تدریس می‌کند.

سریکبای قاضی

در سال ۲۰۱۷، در هشتمین مجمع مسلمانان قزاقستان، سریکبای اوراز به عنوان مفتی اعظم انتخاب شد.

او در مدرسه دینی تاشکند، دانشگاه الازهر در مصر، دانشگاه بین‌المللی اسلامی در اسلام آباد تحصیل کرد و مدرک کارشناسی ارشد مطالعات اسلامی را از دانشگاه "نور مبارک" دریافت کرد.

او به عنوان نایب امام در مسجد آلماتی شروع به خدمت کرد. کار مفتی اعظم را با تدریس و ریاست در مؤسسه اسلامی ترکیب کرد. بعدها به عنوان معاون رئیس اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK، رئیس بخش مذهبی شهرداری آلماتی، امام ارشد منطقه ساریاگاش، کارمند ارشد آژانس خدمات دولتی و متخصص ارشد بخش امور مذهبی اداره دادگستری آستانه کار کرد.

در مارس ۲۰۲۰، سریکبای اوراز به عنوان مدیر مؤسسه آموزش اسلامی پیشرفته امامان در اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  منصوب شد. خانواده مفتی اعظم سابق هفت فرزند دارد.

نوروزبای قاضی

نوروزبای تاغانولی اوتپنوف در فوریه ۲۰۲۰ در نهمین مجمع فوق‌العاده مسلمانان قزاقستان، رهبری اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  را به دست گرفت.

ایشان از سال ۱۹۹۷ امام مساجد مختلف بوده است. در سال ۲۰۱۳، او به عنوان معاون اول رئیس اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK، نایب مفتی، نماینده اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  در آستانه، امام ارشد مسجد مرکزی "نور آستانه"، رئیس دفتر اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  در ترکستان و امام-نماینده منطقه ترکستان خدمت کرده است. وی از مقام امام ارشد مسجد "حضرت سلطان" به مقام مفتی اعظم ارتقا یافت. او گاهی اوقات در مورد مسائلی که جامعه را نگران می‌کند اظهار نظر می‌کند و نظرات خود را در مورد موضوعات مختلف به اشتراک می‌گذارد. به عنوان نمونه، او نسبتاً مبهم به بحث‌ها در مورد حجاب واکنش نشان داد و خاطرنشان کرد که "وظیفه یک زن مسلمان پوشیدن حجاب است، پوشاندن سر ضروری است، اما پوشاندن کامل صورت ضروری نیست".

نوروزبای تاغانولی چهار فرزند دارد.

به هر حال، مفتی اعظم به اطلاعات مربوط به دادخواستی که هرگز منتشر نشد، واکنشی نشان نداد، ظاهراً معتقد است که اداره معنوی مسلمانان قزاقستان DUMK  نیازی به اصلاحات ندارد.

نکته: مساله دین و رشد و گسترش تمایلات دینی به یکی از موضوعات اولویت دار مسوولان، محققان و ناظران در منطقه آسیای میانه و قزاقستان بدل شده است و مصادیق عینی و برونی گرایش عامه مردم هر روز بطور افزون تر حوزه عمومی جامعه دیده می شود. این گرایشات ناشی از چه زمینه تاریخی است؟ آیا دوره استیلای نظام دین ستیز بلشویکی در افزایش این تمایلات تاثیر گذاشته است؟ آیا دولت های کشورهای آسیای مرکزی برای این پدیده برنامه ای دارند؟ آیا این گرایشات دینی می تواند به جریان های افراطی گرایی منجر شود؟  

آلماتی قزاقستان

منبع:  https://ulysmedia.kz/analitika/۳۴۳۳۳-v-chikh-rukakh-islam-ili-kto-rukovodit-religiei-v-kazakhstane/